OP 24 november is de winnaar van Latour op het wad bekend gemaakt.
Op 25 november publiceerde Trouw een deel van het winnende gedicht van Erik Lumens.
Organisatie: Tanny Dobbelaar & Aletta Becker van de Schrijversvakschool Groningen.
Categorie: tips
Show don’t tell – een voorbeeld
Ik vond dit boek via een reactie op het artikel ‘Het nieuwe titel verklaren’, van Wouter van der Land.
Deze titel is briljant. Het toont direct de inhoud van het boek – het digitale, heldere rechtdoor denken van mensen met autisme.
Tegelijkertijd is dit ook een voorbeeld van de manier waarop ‘show, don’t tell’ kan mislukken. Iets vertonen heeft context nodig.
Ik wist al dat autisme een hersenprobleem is, dat mensen met autisme woorden vaak letterlijk nemen. Hoe komt deze titel over als je die context mist?
Troost voor huilbaby’s
Al eerder gaf ik workshops aan promovendi , maar nu ik zelf het hele proces van A tot Z doorlopen heb, weet ik nog beter hoe je je eigen huilbaby kan troosten – en jezelf.
Zodat je proefschrift een mooi project blijft waar je heel erg trots op bent!
Vijf of zes regels
In De schoonheid van weerbarstig proza (oorspronkelijke titel: Essays One) biedt Lydia Davis een inkijk in haar schrijfpraktijk. Onwaarschijnlijk inspirerend zijn de beschrijvingen van haar dagelijks leven waarin haar ambitie als schrijver centraal staat. Altijd alles noteren, altijd oefenen, je altijd zo serieus mogelijk verdiepen in onderwerpen die je aantrekken, ook al weet je niet waarom.
Ergens halverwege geeft ze kort vijf of zes kardinale regels. Ik moet ze even compleet noteren. Let op hoe ze haar eigen schrijftheorie in praktijk brengt door eerst te schrijven, dan te herschrijven omdat het beter kan.
“1. Werk aan je persoonlijkheid. (2) Werk aan je taalbeheersing, zodat je weet waar je mee bezig bent en dat goed doet, de controle houden. (3) Ken je taal – de woorden en de uitdrukkingen en het idioom – en verdiep je er grondig in, op alle mogelijke manieren. (4) Zeg wat je te zeggen hebt, zonder terughoudendheid, op de manier waarop jij het wilt zeggen, ongeacht wat anderen er misschien van zullen vinden (maar zonder voorbij te gaan aan de gevoeligheden van anderen). (5) Werk hard (schrijf veel), en wees geduldig.
Ik zeg het nog een keer, maar dan net even anders: (1) Perfectioneer je techniek. (2). Investeer los daarvan in je geest en je persoonlijkheid. (3) Als je schrijft, schrijf dan in vrijheid, zoals jij dat wilt, en volg je eigen interesses. (4) Werk hard: herschrijf nauwgezet. (5) Wees geduldig: laat tijd verstrijken als dat nodig is. (6) Negeer wat anderen zouden kunnen denken (maar niet wat ze zouden kunnen voelen).”
Lees. Leef. Schrijf. Aan de slag!
Start elke ochtend met schrijven
Ik adviseerde het al langer: begin elke ochtend met schrijven. Sinds ik mijn eigen adviezen opvolg, merk ik pas echt wat dat betekent. Een kopje koffie en dan twee a drie handgeschreven pagina’s produceren.
Ik ga niet beweren dat het heel plezierig is om aan het begin van de werkdag eerst in mijn schriftje te schrijven. Het is lastig, saai soms, om zomaar te schrijven, vooral als je niet weet wat.
Nu ik het een paar weken heb volgehouden, begint ik er zelfs plezier in te krijgen. Als ik het een dag te druk heb om met schrijven te beginnen, dan mis ik het!
Wat is nu het voordeel van doelloos schrijven in de ochtend? Ik zie drie redenen.
De eerste is dat je als het ware je formuleerknop aanzet in je hoofd. Je drijft niet meer op vormeloze stemming of gaat onmiddellijk over tot actie, maar beschrijft wat er zich voordoet. Van dat oefenen in formuleren heb je direct profijt. In mijn geval: al schrijvend structureer ik mijn dag door te bedenken wat ik vandaag in elk geval echt wil doen.
Dat profijt is direct de tweede reden: het stimuleert je creativiteit. Er dienen zich vaak nieuwe ideeën aan, ideeën die nog onrijp zijn maar wel nieuw! Dit gebeurt lang niet altijd. Soms schrijf ik alleen mijn onrust weg in de meest vreselijke clichés en andere flauwekul. Daarna ben ik klaar voor het echte werk.
De derde reden voor het ochtendschrijven is voor mij de belangrijkste: ik maak serieus tijd vrij voor mijn eigen gedachten. Die komen eerst. Die verdienen aandacht. Alleen door werkelijk serieus te nemen wat je denkt, kom ik verder met schrijven.
Dat vertelde ik altijd al aan anderen. Nu ervaar ik het opnieuw weer zelf.
Zie voor meer uitleg van de morning pages Julia Cameron de website van .
De Mount Everest beklim je ook niet in één keer
Zeker bij een groot project kan de schrik je om het hart slaan: dit komt nooit af! Eén geruststelling: de Mount Everest beklim je ook niet in één keer.
Zelfs de meest ervaren klimmers moeten zich goed voorbereiden als ze de Mount Everest willen beklimmen. Eerst moeten ze naar het basiskamp, om hun lichaam te laten wennen aan de grote hoogte. Vandaar uit maken ze diverse expedities: steeds een stukje omhoog om te verkennen hoe het gaat. En dan weer terug naar het basiskamp.
Die verkenningen zijn essentieel voor het volbrengen van de grote klim. Misschien helpt die vergelijking als je werkt aan een groot project. Ook grote bergen kun je slechts stapje voor stapje veroveren. En soms ga je even terug naar de basis, om op krachten te komen en nieuwe moed te verzamelen voor een stukje omhoog.
Behoud je illusies
Maurice Malliot, hoofdpersoon uit Koetsier Herfst van Charlotte Mutsaers, was tien jaar oud toen zijn ouders zich van kant maakten. Ze lieten hem een brief na:
“Een liefdesbrief. De mooiste die ik in mijn leven heb gehad. Eén passage eruit wil ik u niet onthouden opdat u er uw voordeel mee kunt doen: Er sluipen drie griezels in schaapskleren op de wereld rond: kennis, consensus en diepgang. Je zult ze pas herkennen als je groot bent. Zorg ervoor dat ze je niet verslinden en behoud je illusies!”
Een nauwe blik
In Zeepijn toont Charlotte Mutsaers zich een spoorzoeker: ze onderzoekt het verband tussen de zee en de dennen. Een dennenboom ruist als de zee. De dennenappel heeft de schubben van een vis. En het leven van een schrijver als Robert Walser is doorstoken van dennennaalden: geen wonder voor een Zwitser die moet leven in een land zonder zee.
Al die volstrekt particuliere observaties verwerkt Mutsaers in een verzameling van teksten die anekdotisch, biografisch, essayistisch zijn. En volstrekt origineel.
Een kunstenaar heeft een nauwe blik nodig, stelt Mutsaers.
”Hoe beperkter zijn blikveld, hoe beter. Hoe meer obstakels erin staan, hoe beter. Hij zal altijd willen uitvissen wat ze verborgen houden. Eromheen trachten te kijken, eronder, erachter, ernaast, erin of erbovenop. Hij zal altijd willen achterhalen welk geheim die voorwerpen verbindt, wat hun samenhang is. Dat zet hem op het spoor van zijn eigen geheim, zijn eigen samenhang.” (p.99)
Daarom liever concreet dan abstract, liever kronkelig dan rechtlijnig, liever diepte dan vergezichten, schrijft ze. En dat doet weer denken aan Montaigne.
Een gedachte krijgt meer kracht als hij is samengebald in de afgepaste voeten van het vers, schrijft hij in Over de opvoeding. Zo treedt hij krachtiger naar buiten, waardoor hij je meer raakt en overtuigt. Net als dat een geluid dat door de nauwe buis van een trompet luider en scheller klinkt.
Dat schelle lijkt me nu weer geen aanbeveling, maar de lessen voor een essayist liggen toch weer op een andere manier voor het oprapen.
Onderzoek je associaties, zegt Mutsaers, met een nauwe blik, maar ga niet van alles aan elkaar lijmen ”zonder er met huid en haar bij betrokken te zijn, dan wordt het een spelletje Mikado. Dan storten alle bouwsels, hoe origineel misschien ook, binnen de kortste keren in elkaar.” (p.243)
Narratieve technieken bij non-fictie
In onderstaande linkerkolom zie je de eerste alinea’s van een reportage uit NRC Handelsblad, van twee journalisten die een reconstructie maakten van het bloedbad dat Tristan van der V. had aangericht in Alphen aan de Rijn. Rechts zie je dezelfde alinea’s, herschreven door journalist Henk Blanken, in de werkplaats van de Verhalengarage.
| Rond twaalf uur zaterdagmiddag stapt Tristan van der V. uit zijn auto, op de parkeerplaats bij een winkelcentrum in Alphen aan den Rijn. Een kwartier later zijn zes mensen dood, en zeventien mensen gewond. Het wapen ligt bij de dader, naast de kassa’s van de Albert Heijn.
Tristan van der V. parkeert zaterdagmiddag rond twaalf uur zijn zwarte Mercedes op het Carmenplein bij winkelcentrum de Ridderhof. Hij heeft drie wapens bij zich. Hij stapt uit en schiet iemand neer. Dan gaat hij een stenen zijtrap op en door een deur het winkelcentrum in. In zijn auto, die later door de Explosieven Opruimingsdienst wordt onderzocht, ligt een briefje. Daarop staat dat er explosieven liggen in drie andere winkelcentra in Alphen aan den Rijn. Het is druk in het overdekte winkelcentrum. Rustig loopt Van der V. langs het Kruidvat, de Zeeman, de Hubo. Schietend. Glas vliegt in het rond. Mensen vallen neer, rennen weg, duiken weg. Hij loopt door.
|
Rond twaalf uur zaterdagmiddag stapte in Alphen aan den Rijn een jonge man uit zijn auto. Een kwartier later had hij in het winkelcentrum Ridderhof zes een bloedbad aangericht.
Het moet rond het middaguur zijn geweest toen de zwarte Mercedes zaterdag het Carmenplein in Alphen aan den Rijn opdraaide. De bestuurder parkeerde de auto en stapte uit, een man van rond de twintig, een jonge, blanke man die de parkeerplaats overstak en met een vuurwapen de eerste voorbijganger die hij tegenkwam doodschoot, willekeurig, terloops en rustig, alsof hij een sigaret uitdrukte. Toen beklom de man de stenen trap. Door een deur ging hij de Ridderhof binnen. In het overdekte winkelcentrum was het druk, als op elke zaterdagmiddag. De man liep kalm langs het Kruidvat, de Zeeman, de Hubo. Rustig liep hij langs de winkels, schietend op passanten met een van de drie vuurwapens die hij bij zich droeg. Glas vloog in het rond. Mensen vielen neer, renden weg, doken ineen. De man liep door. |
Henk Blanken besteedt maar liefst vier artikelen aan deze reportage, puur om te laten zien hoe narratieve technieken, mits echt goed toegepast, een reportage kunnen versterken. Hij herschreef het stuk helemaal, waarbij hij in een noot bij elke zin uitlegt waarom hij die heeft veranderd. Heel erg leerzaam!
Helaas is de site van de verhalengarage wat onoverzichtelijk. Op zijn blog staan de artikelen niet naast elkaar, wat vergelijking bemoeilijkt. Daarom hierbij een stukje van zowel de oorspronkelijke reportage als de herschreven versie. Wat je nu mist zijn de noten met commentaar – en de rest van beide stukken. Daarvoor moet je even doorklikken.
Werkproblemen
Jarenlang heb ik er geen last van gehad, en opeens was het er weer: paniek, uitstelgedrag, eindeloze zelfverwijten. En ondertussen vooral niet schrijven. Daar kun je héél druk mee zijn.
Het was dit al veertig jaar oude artikel van de beroemde Virginia Valian dat mij uit deze penarie hielp. Ze vertelt hoe zij zichzelf uit haar lethargie haalde met een zelfbedachte therapie: ze mocht maar één kwartier per dag werken, maar dan wel met aandacht en zonder na te denken over het resultaat.
Langzamerhand bouwde ze het aantal kwartiertjes op, zó dat ze uiteindelijk veel te hard ging werken. Ze was alleen maar tevreden over haar werkkracht als ze volkomen uitgeblust was.
Onze verhouding met werk (en voor mij is dat, met schrijven) kan bijzonder problematisch zijn. Faalangst en perfectionisme verhinderen dat je gewoon doet wat je denkt dat goed is – niets meer, niets minder.
Schrijversmeter: Hoe schrijf jij?
Wil je sneller, aantrekkelijker of effectiever schrijven?*
Onderzoek dan eerst eens hoe je gewoonlijk schrijft. Als je dat weet, kun je eens nagaan welke schrijfroutines je wilt versterken of veranderen.
‘Nep’ verwijst naar ‘perfect’
In China kun je met het woord ”nep” verwijzen naar een ideaal van pure perfectie. Dat is een combinatie van woorden waar je lang over kan nadenken.De Chinese kunstenaar Song Dong (Beiing, 1966) maakt kunst die verdwijnt – en waar we slechts sporen van kunnen terug zien. Hierboven de beelden van zijn vader die jaren lang in een werkkamp had gezeten en waar Song Dong een slechte band mee had.
Toen hij dertig jaar was, liet Dong Song zijn moeder vertellen over elk jaar van zijn leven. Hij schreef haar verhalen, vermengd met zijn eigen herinneringen, op bamboe-papier. Daarvoor doopte hij een penseel in water – net zoals monniken vroeger hun kalligrafie oefenden omdat inkt te duur was.
Song Dong maakte stapeltjes van het gedroogde papier en zette ze in een vitrinekast. Zijn levensverhaal is perfect vereeuwigd.
Het schrijven met water is bedoeld om niet in het verleden te blijven hangen maar te focussen op het ‘nu’, op het proces van het schrijven zelf, en niet op het resultaat. Ook al om over te mijmeren: hoe zou het zijn om voortaan met water te schrijven?