Een van de mensen die ik begeleid, stuurde mij een stukje op over een film die grote indruk op haar had gemaakt. Hoewel ik haar andere stukjes tot dan toe met plezier had gelezen, vond ik dit heel lastig te lezen.
Maar ja, ik had de film dan ook niet gezien. Hoe kun je dan wel over film schrijven, vroeg ze. En waarom mislukt het zo vaak?
Schrijven over wat je raakt
Ik zal een begin van een antwoord geven. Ik denk dat veel gelegen is in de motivatie van de schrijver: waarom wil je zo graag over een specifieke film schrijven? Nou, eigenlijk altijd omdat de film je heeft geraakt, zoals een schilderij of muziek je ook kan raken. Die mooie filmervaring wil je delen, door erover te schrijven.
Sublieme kijkervaring in vakantiedia’s
Waarom is de ervaring van het lezen over film dan vaak dezelfde als het kijken, vroeger, bij de buren naar eindeloos veel dia’s van hun fantastische vakantie?
Zoals de vakantie-ervaring van de buren niet in de dia’s zit, zo zit de sublieme kijkervaring van een film vaak niet in de beschrijving van die film. Dat is natuurlijk heel erg jammer. Bijkomend probleem is dat de kijkervaring vaak het resultaat is van een combinatie van licht, geluid, montage en verhaal. In een tekst over film houd je eigenlijk vaak alleen het verhaal over – en daarin schuilt niet altijd de grootste aantrekkingskracht van de film.
Wat eraan te doen?
Eén oplossing is: begin er niet aan
Wees tevreden met het kijkgenot zélf, zonder er weer nieuwe woorden aan vuil te maken. George Steiner is een grote aanhanger van deze opvatting. Grof samengevat zegt hij: geniet van kunst of maak kunst – maar houd er verder je mond over, want dan schrijf je alleen maar middelmatige teksten.
Een tweede oplossing is: onderzoek heel precies wat je wil zeggen
Dit is mijn mantra: bedenk eerst wat je echt wil uitdrukken. Vervolgens kun je het filmverhaal zo hervertellen dat het een concretere uitdrukking wordt van de kern van jouw stuk. Op die manier kun je ook wel iets zeggen over montage, licht en geluid, en ben je ook niet verplicht het hele verhaal na te vertellen. Zo gaat de filmervaring niet met je aan de loop, maar zet je hem in voor iets anders: jouw verhaal.
Een derde oplossing: eigen je het verhaal helemaal toe
Dit is een extremere variant van de tweede oplossing. Schrijf het filmverhaal zó alsof je het zelf verzonnen of beleefd hebt. Zo wordt het geloofwaardig en sterk. Natuurlijk moet je wel ergens, in een noot, of onderaan het verhaal, je inspiratiebronnen vermelden. Anders is het plagiaat.